Κλασσικά Εικονογραφημένα

Τα Κλασσικά Εικονογραφημένα είναι σειρά κόμικς, που διασκευάζουν γνωστά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η σειρά κυκλοφόρησε στην Ελλάδα το 1951 από τις εκδόσεις Πεχλιβανίδη, βασισμένη στην αντίστοιχη αμερικάνικη, και από τότε γνωρίζει συνεχείς ανατυπώσεις. Χαρακτηριστικό της ελληνικής έκδοσης ήταν η προσαρμογή θεμάτων ελληνικού ενδιαφέροντος, για την απόδοση των οποίων δούλεψαν γνωστοί Έλληνες εικαστικοί και λογοτέχνες. Τα Κλασσικά Εικονογραφημένα αποτέλεσαν μέρος της πολιτιστικής ζωής της χώρας για περίπου δυο δεκαετίες, και σύντροφο της παιδικής και νεανικής ηλικίας χιλιάδων Ελλήνων. Σήμερα οι πρώτες εκδόσεις αποτελούν συλλεκτικά αντικείμενα.

Classics Illustrated

Η αρχική ιδέα για το εγχείρημα της διασκευής κλασσικών έργων της λογοτεχνίας σε κόμικς ανήκε στον Άλμπερτ Κάντερ (Albert Lewis Kanter). Τα αμερικανικά Κλασσικά κυκλοφόρησαν με πρώτο τεύχος τους Τρεις Σωματοφύλακες, τον Οκτώβριο του 1941, στον εκδοτικό οίκο Elliot, και με την αρχική ονομασία Classic Comics. Με το τέταρτο τεύχος, τον Τελευταίο των Μοϊκανών, ο Κάντερ μετέφερε την έκδοση σε δική του εκδοτική εταιρία, με την επωνυμία Gilberton Publishing Co. Το 1947, κι ενώ η σειρά είχε φτάσει τα 34 τεύχη, η ονομασία άλλαξε σε Classics Illustrated, ενώ τον επόμενο χρόνο μειώθηκαν και οι σελίδες σε 48 από 56 (64 πριν τον πόλεμο). Εκδόθηκε επίσης και το Classics Illustrated Junior, με παραμύθια και ιστορίες για μικρότερα παιδιά. Γνωστοί εικονογράφοι και σχεδιαστές από το χώρο των κόμικς όπως οι Λου Κάμερον, Τζακ Κέρμπυ, Άλεξ Μπλουμ, Νόρμαν Νόντελ, Τζακ Άμπελ και άλλοι ήταν οι υπεύθυνοι για την οπτική απόδοση των μυθιστορημάτων.
Το κόμικ συνέχισε να εκδίδεται μέχρι το 1962, οπότε και σταμάτησε μετά από 169 τεύχη (167 του Κάντερ και 2 από άλλο εκδότη) και 200 εκατομμύρια συνολικές πωλήσεις στις ΗΠΑ. Συνέχισε να ανατυπώνεται, και τις επόμενες δεκαετίες έγιναν κάποιες -όχι επιτυχημένες- προσπάθειες να συνεχιστεί η σειρά. Τα αμερικανικά κλασσικά μεταφράστηκαν και εκδόθηκαν σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων, αρχής γενομένης το 1951, ήταν και η Ελλάδα.

Αδελφοί Πεχλιβανίδη
Οι Μικρασιάτες αδελφοί Πεχλιβανίδη (Μιχάλης, Κώστας και Γιώργος) είχαν μακρά θητεία, από τα μέσα της δεκαετίας του '20, στον τομέα των εκτυπώσεων (κυρίως των διαφημιστικών) αλλά και των παιδικών βιβλίων, που άρχισαν να εκδίδουν μετά και τις σπουδές, το 1936, του Κώστα Πεχλιβανίδη στη Λειψία πάνω στις σύγχρονες -τότε- τεχνικές εκτύπωσης. Έχοντας κληρονομήσει το τυπογραφείο αλλά και την εμπειρία του Βαυαρού λιθογράφου Γρούνδμαν, και έχοντας δουλέψει για χρόνια την τεχνική του όφσετ, οι αδελφοί Πεχλιβανίδη, ήδη υπολογίσιμο όνομα στο χώρο των εκτυπώσεων, ίδρυσαν μετά τον πόλεμο τις "εκδόσεις Ατλαντίς" με σκοπό να επανέλθουν στο παιδικό βιβλίο. Στα Classics Illustrated του Κάντερ, με τα οποία γνωρίστηκαν κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού στην Αμερική, αναγνώρισαν μια γνήσια ευκαιρία, και αποφάσισαν να τα τυπώσουν και στην Ελλάδα.

Οι Άθλιοι από την Αμερική
Το πρώτο τεύχος των "Κλασσικών" κυκλοφόρησε στις 1 Μαρτίου του 1951. Ήταν η διασκευή των Άθλιων του Βίκτωρα Ουγκώ, και προκάλεσαν σάλο στην Ελλάδα, τόσο θετικό όσο και αρνητικό. Ήταν το πρώτο κόμικ "αμερικάνικου" τύπου που έφτανε στη χώρα (που εκείνη την περίοδο περνούσε μια φάση γενικότερης "εισβολής" αμερικανικών καταναλωτικών αγαθών), όπως και το πρώτο που έβγαινε σε τετραχρωμία όφσετ ("με 336 πολύχρωμες εικόνες", όπως έγραφε το εξώφυλλο). Κόστιζε 4.000 δραχμές της τότε εποχής, και η πρώτη έκδοση (90.000 αντίτυπα) εξαντλήθηκε σε ελάχιστο χρόνο, και ανατυπώθηκε δυο φορές τις επόμενες μέρες (σύμφωνα με την "Ατλαντίδα", πούλησε γύρω στο ένα εκατομμύριο αντίτυπα). Η πολύ προσεγμένη τους εκτύπωση, η τετραχρωμία, αλλά και το πρωτοφανές ενός αναγνώσματος όπου οι φυσαλίδες αυτές σημαίνουν ότι το πρόσωπο από το οποίο βγαίνουν δεν λέει τα λόγια που γράφει η λεζάντα αλλά τα σκέπτεται (κατά τις "οδηγίες χρήσης" των πρώτων τευχών), καθιέρωσαν σχεδόν αμέσως το περιοδικό στο νεανικό αλλά και μεγαλύτερο κοινό.
Η κυκλοφορία των "Κλασσικών" στην Ελλάδα, παρά την επιτυχία της, προκάλεσε και αντιδράσεις από ανθρώπους της τέχνης και της πολιτικής (μεταξύ άλλων ο Ε. Παπανούτσος). Πολλοί θεώρησαν "ευτελισμό" των κλασσικών έργων την ανατύπωσή τους σε κόμικς, άλλοι φοβούνταν την "αμερικανοποίηση" της παιδείας των νέων, και το θέμα προκάλεσε συζητήσεις ακόμα και μέσα στη Βουλή. Παρόλα αυτά, το κοινό αγκάλιασε την έκδοση, που έγινε μια από τις πιο επιτυχημένες στα μεταπολεμικά χρόνια.

Επιτυχία

Χριστουγεννιάτικη Ιστορία του Κάρολου Ντίκενς, τεύχος 20, Χριστούγεννα 1952

Η έκδοση των "Κλασσικών" συνεχίστηκε για περίπου δέκα χρόνια, σε σταθερούς ρυθμούς. Κυκλοφόρησαν, στα πλαίσια της πρώτης σειράς, γύρω στους 180 τίτλους, από τους οποίους περίπου εξήντα ήταν με ελληνικά θέματα. Το περιοδικό κυκλοφορούσε αρχικά κάθε δυο βδομάδες, την 1^η και 15^η, του μήνα σε χιλιάδες αντίτυπα σε όλη την Ελλάδα (σύμφωνα με δηλώσεις των εκδοτών, με μέσο όρο 200.000-300.000 πωλήσεις σε κάθε τεύχος). Σαρώνοντας την αγορά, τα Κλασσικά υποχρέωσαν άλλα περιοδικά για παιδιά (όπως ο Θησαυρός των Παιδιών) να κλείσουν. Παράλληλα με τα "Κλασσικά Εικονογραφημένα", κυκλοφόρησαν και τα "Μικρά Κλασσικά Εικονογραφημένα" (κατά τα πρότυπα των Classics Illustrated Junior για τους μικρότερους.
Τα σχέδια ήταν σχεδόν πιστή αντιγραφή της αμερικάνικης έκδοσης, ενώ τα κείμενα μετέφραζε συνήθως ο Βασίλης Ρώτας (που είχε και την κύρια ευθύνη της ελληνικής σειράς). Η θεματολογία της πρώτης έκδοσης, ακολουθώντας αναγκαστικά αυτή της αμερικάνικης, περιελάμβανε κυρίως μυθιστορήματα με κοινωνικό-διδακτικό χαρακτήρα (όπως Όλιβερ Τουίστ, Τζέκυλ και Χάϊντ, Μεγάλες Προσδοκίες), ρομαντικά-ιπποτικά μυθιστορήματα, αρκετά έργα του Βίκτωρα Ουγκώ και του Ιουλίου Βερν αλλά και βιογραφίες "μεγάλων ανδρών" (Καίσαρας, Αβραάμ Λίνκολν κ.α.). Ο υπότιτλος "Από τα Αριστουργήματα των Μεγαλύτερων Συγγραφέων του Κόσμου" μάλλον ήταν λίγο γενικός, μια και η σειρά έδειχνε προτίμηση σε Γάλλους και Άγγλους συγγραφείς του 19ου αιώνα. Το περιοδικό, εκτός από τα μυθιστορήματα, περιελάμβανε και κάποιες σελίδες με βιογραφίες ιστορικών προσώπων ή εφευρετών, επετειακά και διδακτικά θέματα, διαφημίσεις της "Ατλαντίδας" αλλά και στήλη αναγνωστών για κάποιο διάστημα.

Από τη μυθολογία και την ιστορία της Ελλάδος

Περσέας και Ανδρομέδα, τεύχος 43, εξώφυλλο του Κώστα Γραμματόπουλου.

 

Μετέπειτα χρόνια Τα Κλασσικά Εικονογραφημένα, αν και πολύ δημοφιλή στις δεκαετίες 1950-1960, άρχισαν στα επόμενα χρόνια να χάνουν σταδιακά το κοινό τους, λόγω της ολοένα μεγαλύτερης απήχησης άλλων αμερικάνικων κόμικς -των οποίων υπήρξαν προπομπός στην Ελλάδα- αλλά και της εξέλιξης της ελληνικής κοινωνίας. Συνεχίζουν πάντως να υφίστανται και να πωλούνται ακόμα και σήμερα, περισσότερο από μισό αιώνα μετά την πρώτη τους έκδοση, τα τεύχη της οποίας έχουν γίνει συλλεκτικά αντικείμενα. Στα τέλη της δεκαετίας του '60 κυκλοφόρησαν λίγοι ακόμα τίτλοι, και άλλη μια σειρά τυπώθηκε τη δεκαετία του '70, ενώ οι προηγούμενοι τίτλοι συνεχώς ανατυπώνονταν όλα αυτά τα χρόνια. Νέα ανατύπωση έγινε και στις αρχές της δεκαετίας του '90, ενώ το 2001 τα τεύχη ελληνικής θεματολογίας επανεκδόθηκαν σε θεματικούς τόμους.
Τα "Κλασσικά Εικονογραφημένα" επικρίθηκαν για την αμερικανική τους προέλευση και θεώρηση της κλασσικής λογοτεχνίας, αλλά και για την μονοκρατορία τους στο χώρο των ελληνικών κόμικς για περίπου είκοσι χρόνια. Παρόλα αυτά, αποτέλεσαν ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα αντικείμενα μαζικής κουλτούρας στις δεκαετίες 1950-1960, μια από τις απαρχές της ελληνικής σκηνής των κόμικς, και συνεχίζουν να κρατούν μια καλή θέση στις αναμνήσεις αρκετών.

Κατάλογος τευχών
Ο κατάλογος περιλαμβάνει τους τίτλους των τευχών των "Κλασσικών" της πρώτης κυκλοφορίας (1951- περ. 1960) με τη σειρά που εκδόθηκαν .

1. Οι Άθλιοι 2. Όλιβερ Τουίστ 3. Νήσος των θησαυρών 4. Η καλύβα του Μπάρμπα-Θωμά 5. Ο Ρομπέν των Δασών 6. Η Παναγία των Παρισίων 7. Ιούλιος Καίσαρ 8. Πρίγκηψ και Φτωχός 9. Μιχαήλ Στρογκώφ 10. Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ 11. Σιδηρούν Προσωπείον 12. Δον Κιχώτης 13. Τομ Σώγιερ 14. Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες 15. Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων 16. Τζέιν Έϋρ 17. Οι Τρεις Σωματοφύλακες 18. Οι περιπέτειες του Μάρκο Πόλο 19. Ιωάννα Ντ' Αρκ 20. Ιστορία Δυο Πόλεων 21. Η κυρά της λίμνης 22. Χριστουγεννιάτικη Ιστορία 23. Το κλεμμένο παιδί 24. Δαυΐδ Κόππερφηλντ 25. Ο Αιχμάλωτος της Ζέλντα 26. Βενιαμίν Φραγκλίνος 27. Συρανό Ντε Μπερζεράκ 28. Ο άνθρωπος χωρίς πατρίδα 29. Ένας Γιάνκης του Κοννέκτικατ 30. Οι τελευταίες ημέρες της Πομπηίας 31. Μεγάλες προσδοκίες 32. Το σπίτι με τα επτά αετώματα 33. Όνειρο θερινής νύχτας 34. Είκοσι χιλιάδες λεύγες υπό την θάλασσα 35. Τα σχολικά χρόνια του Τομ Μπράουν 36. Σιδερόφρακτοι ιππότες 37. Ο πύργος των καταιγίδων 38. Οι εργάτες της θαλάσσης 39. Σίλας Μάρνερ 40. Το τραγούδι του Χιαγουάθα 41. Η μυστηριώδης νήσος 42. Λόρνα Ντουν 43. Περσέας και Ανδρομέδα 44. Οικογένεια Ελβετών Ροβινσώνων 45. Η γυναίκα με τα άσπρα 46. Μαύρη Καλλονή 47. Σκωτσέζοι αρχηγοί 48. Ομήρου Ιλιάς 49. Ροβινσών Κρούσος 50. Μετά είκοσι έτη 51. Ο πιλότος 52. Ο δόκιμος Ήζυ 53. Η λεωφόρος του Όρεγκον 54. Ο θαλασσόλυκος

55. Κολοκοτρώνης 56. Άμλετ 57. Υπό δύο σημαίας 58. Ο άνθρωπος που γελά 59. Ιστορία της Δύσεως 60. Κωνσταντίνος Παλαιολόγος 61. Ο ελαφοκυνηγός 62. Το λιβάδι 63. Μυστήρια των Παρισίων 64. Ιβανόης 65. Τζέκυλ και Χάιντ 66. Ο Θησέας και ο Μινώταυρος 67. Ντάνιελ Μπουν 68. Οι αρραβώνες του Μάιλς Στάντις 69. Ο πατριώτης 70. Μοναστήρι και σπίτι 71. Ομήρου Οδύσσεια 72. Οι σκαπανείς 73. Γουλιέλμος Τέλλος 74. Από τη Γη στη Σελήνη 75. Μαύρη Τουλίπα 76. Χωκ Φιν 77. Ο κόμης Μοντεχρήστος 78. Η φεγγαρόπετρα 79. Δαυΐδ Μπάλφουρ 80. Δυο χρόνια στην πλώρη 81. Οι περιπέτειες του Τσελλίνι 82. Σέρλοκ Χολμς 83. Ο Ηρακλής 84. Το Μαύρο Βέλος 85. Τύπη 86. Η κόρη της ζούγκλας 87. Χίλιες και μια νύχτες 88. Προς τη Δύση 89. Ο άρχων του Μπαλλαντρέ 90. Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος 91. Ανάμεσα στα θηρία 92. Μπούφφαλο Μπιλ 93. Οι Κορσικανοί αδελφοί 94. Ριπ Βαν Ουίνκλ 95. Κανάρης ο πυρπολητής 96. Οι ιππότες της Στρογγυλής Τραπέζης 97. Αναζητώντας τον Λίβινγκστων 98. Διπλή επιτυχία 99. Το σήμα του θάρρους 100. Το Χάνι της Γραβιάς 101. Ο ελαφρόμυαλος Ουΐλσον 102. Το λυκόσκυλο 103. Ο αρχηγός των τυφεκιοφόρων 104. Ο ιχνηλάτης 105. Ο Μέγας Αλέξανδρος 106. Ο Ασπροδόντης 107. Η Καταιγίδα 108. Ρομπ Ροϋ 109. Στρατιώτες της τύχης 110. Ο τολμηρός Μπιλ Χικόκ 111. Ναυτική ανταρσία 112. Ρήγας Φερραίος 113. Δαίμονες των κυμάτων 114. Κιτ Κάρσον 115. Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος 116. Ερρίκος ο Γ΄ 117. Ο Κόκκινος πειρατής 118. Έγκλημα και τιμωρία 119. Αθανάσιος Διάκος 120. Ο Ερωτόκριτος 121. Ο πόλεμος των κόσμων 122. Η μηχανή που τρέχει μέσα στα χρόνια 123. Ρωμαίος και Ιουλιέττα 124. Βατερλώ 125. Η μάχη του Μαραθώνα 126. Ιφιγένεια εν Αυλίδι 127. Η θυσία του Αβραάμ 128. Η μάχη στις Θερμοπύλες 129. Ο μικρός άγριος 130. Η ναυμαχία της Σαλαμίνας 131. Ταξίδι στο κέντρο της γης 132. Ο Μέγας Κωνσταντίνος 133. Μακβέθ 134. Το πνεύμα της μποτίλιας 135. Στα μονοπάτια της ζούγκλας 136. Ο βασιλεύς των Ορέων 137. Οι πρώτοι άνθρωποι στο φεγγάρι 138. Ντέιβιντ Κρόκετ 139. Η πτώσις 140. Οι κατακτήσεις του Καίσαρος 141. Το σκεπαστό αμάξι 142. Αβραάμ Λίνκολν

Kλασσικά εικονογραφημένα από τη  Βικιπαίδεια