Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ

Οι άγγελοι προηγούνται των ανθρώπων κατά δύο μέρες και δύο νύχτες, ο Κύριος τους δημιούργησε την τέταρτη μέρα, κι εκείνοι, ανάμεσα στον νεοπαγή
Ήλιο και την Σελήνη, κάθισαν στην πρώτη σειρά για να ατενίσουν τη Γη-βρέφος που το πολύ πολύ να είχε λίγα σιταροχώραφα και κάτι περιβόλια σε ακροποταμιές. Αυτοί οι πρώτοι άγγελοι ήταν άστρα. Οι εβραίοι συνήθιζαν να παντρεύουν τις έννοιες του αγγέλου και του άστρου.
Μεταξύ xιλίων παραδειγμάτων, θα επιλέξω αυτό το εδάφιο από το Βιβλίο του Ιώβ(λη' 7) όπου ο Κύριος μιλά μέσα από ένα στρόβιλο και θυμίζει την απαρχή του κόσμου: ότε εγενήθησαν άστρα, ήνεσάν με φωνή μεγάλη πάντες άγγελοί μου.
Και ο Ησαϊας (ιδ'12) ονομάζει εωσφόρο, πρωί ανατέλλοντα τον πεπτωκότα άγγελο - μια έκφραση, που ο Κεβέδο θα τη θυμηθεί όταν θα χαρακτηρίσει τον αντάρτη άγγελο ανυπάκουο άστρο. Αυτή η αντιστοιχία << άστρα-άγγελοι >> (που γεμίζει τις μοναχικές μας νύχτες) μου φαίνεται πολύ ευχάριστη, και οφείλουμε χάριτες στους εβραίους που προσέδωσαν ζωντανή ψυχή στα άστρα, υμνώντας τη λάμψη τους.
Σε όλη την Παλαιά Διαθήκη υπάρχουν άγγελοι. Υπάρχουν άγγελοι τρομεροί που έρχονται μέσα από τους κάμπους και που δεν μπορούμε να διακρίνουμε αμέσως τον υπεράνθρωπο χαρακτήρα τους, υπάρχουν άγγελοι γεροδεμένοι σαν καματάρηδες, σαν αυτόν με τον οποίον πάλεψε ο Ιακώβ μια ολόκληρη άγια νύχτα ως τα ξημερώματα, υπάρχουν άγγελοι-φρουροί, όπως εκείνος ο λοχαγός της πολιτοφυλακής του Θεού που συνάντησε στο δρόμο του ο Ιησούς του Ναυή, υπάρχουν άγγελοι που απειλούν τις πολιτείες, και άλλοι που προτιμούν τη μοναξιά.
Υπάρχουν δύο δισεκατομμύρια άγγελοι στα αρειμάνια άρματα του Θεού.
Όμως το πιο αρματωμένο οπλοστάσιο αγγέλων είναι αυτό της Αποκάλυψης του Ιωάννη. Εκεί βρίσκουμε τους κραταιούς αγγέλους που συντρίβουν τον δράκοντα, αυτούς που πατάνε στις τέσσερις γωνίες της Γης για να μην την πάρουν οι άνεμοι, τους αγγέλους που τρυγάνε τ' αμπέλια και πετούν τον τρύγο στο πατητήρι της οργής του Θεού, τους αγγέλους που είναι τα όργανα αυτής της οργής, τους αγγέλους που είναι δεμένοι στον Ευφράτη και αποχαλινώνονται σαν τυφώνες, τους αγγέλους είναι κράμα ανθρώπου και αετού.
Μα και το ισλάμ έχει πάθος με τους αγγέλους. Οι μουσουλμάνοι του Καϊρου ζουν επισκιασμένοι απ' τους αγγέλους, σ' έναν πραγματικό κόσμο σχεδόν κατακλυσμένο απ' τον αγγελικό, αφού, κατά τον Έντουαρντ Ουίλιαμ Λέιν, σε κάθε οπαδό του Προφήτη αντιστοιχούν δύο φύλακες άγγελοι ή πέντε ή εξήντα, ή εκατόν εξήντα. Το ''Περί της Ουρανίου Ιεραρχίας'' που εκ παραδρομής αποδίδεται στον έλληνα προσήλυτο Διονύσιο, και γράφτηκε γύρω στον 5ο αιώνα μ.χ., συνιστά έναν πλήρως τεκμηριωμένο πίνακα της τάξεως των αγγέλων και διακρίνει, λ.χ., τα Χερουβείμ από τα Σεραφείμ, αποδίδοντας στα μεν πρώτα την τέλεια, πλήρη και πλουσιοπάροχη θέαση του Θεού, στα δε δεύτερα, την αέναη ύψωση τους προς Εκείνον, τρεμάμενα και εκστατικά, σαν φλόγες που ανεβαίνουν. Χίλια διακόσια χρόνια αργότερα, ο Αλεξάντερ Πόουπ, αρχέτυπο του λόγιου ποιητή, αυτή τη διάκριση πρέπει να είχε στο νου του όταν έγραφε τον περίφημο στίχο του: As the rapt seraph, that adores and burns...

Οι θεολόγοι, προικισμένοι με θαυμαστή πνευματικότητα, δεν θα ορρωδήσουν προ των αγγέλων και θα προσπαθήσουν ορθολογικά να διεισδύσουν σ' αυτόν τον κόσμο των οπτασιών και των φτερών. Το εγχείρημά τους δεν ήταν μικρό, δεδομένου ότι σκοπός τους ήταν να τα ορίσουν ως όντα ανώτερα του ανθρώπου, αλλά οπωσδήποτε κατώτερα της θεότητας. Ο γερμανός θεολόγος Ρότε καταγράφει πάμπολλα παραδείγματα αυτής της ομοταξίας και εξαπολύει την διαλεκτική του. Ο κατάλογος του των αγγελικών ιδιοτήτων αξίζει μελέτης.
Οι ιδιότητες αυτές περιλαμβάνουν την πνευματική αλκή, την ελεύθερη βούληση, τη μη υλικότητα (σε συνδυασμό πάντως, με την ικανότητα να ενώνεται τυχαία με την ύλη), τη μη χωρικότητα (το ότι δηλαδή δεν καλύπτουν κανένα χώρο, αλλά και δεν μπορούν να εγκλειστούν σε κανέναν), την αέναη διάρκεια, με αρχή αλλά χωρίς τέλος, τη μη θεατότητα και την αμεταβλησία, ιδιότητα που τους τοποθετεί στην αιωνιότητα.
Όσο για τα λειτουργήματα που ασκούν, τους παραχωρεί την υπέρτατη δεξιότητα, την ικανότητα να συνδιαλέγονται μεταξύ τους χωρίς να χρειάζεται να προστρέχουν σε λέξεις ή σε νεύματα, καθώς και την ικανότητα να κάνουν πράγματα θαυμαστά, αλλά όχι θαύματα.
Για παράδειγμα, δεν μπορούν ούτε να δημιουργήσουν εκ του μηδενός, ούτε να αναστήσουν νεκρούς. Όπως βλέπουμε, η επικράτεια των αγγέλων που εκτείνεται μεταξύ Θεού και ανθρώπων, είναι απολύτως εύτακτη.
Και οι καββαλιστές χρησιμοποίησαν τους αγγέλους. Στο βιβλίο του με τίτλο '' Τα στοιχεία της Καββαλας'' που εκδόθηκε το Βερολίνο το 1920, ο δόκτωρ Έριχ Μπίσχοφ απαριθμεί τα δέκα Σεφιρώθ ή αιώνιες εκπορεύσεις της θεότητας, και βάζει να αντιστοιχούν σε καθένα απ' αυτά από μια περιοχή του ουρανού, ένα από τα ονόματα του Θεού, μία από τις Δέκα Εντολές, ένα μέρος του ανθρώπινου σώματος και μια κατηγορία αγγέλων.
Ο Στέχελιν, στη ''Ραβινική Λογοτεχνία'' του, συνδέει τα δέκα πρώτα γράμματα του εβραϊκού αλφαβήτου με αυτούς τους υψηλόφρονες κόσμους. Έτσι, το γράμμα ''άλεφ'' αντιστοιχεί στον εγκέφαλο, στην Πρώτη Εντολή, στο πυρ εξ ουρανού, στο όνομα του Θεού '' Εγώ ειμί ο Ων'' και στα Σεραφείμ, που επονομάζονται Ιερά Ζώα. Εξ αυτού προκύπτει ότι όποιος κατηγορεί τους καββαλιστές για ασάφεια, κάνει τεράστιο λάθος.
Υπήρξαν μάλλον φανατικοί του ορθού λόγου και σκιαγράφησαν έναν κόσμο που θεοποιείται σταδιακά, αλλά εξίσου λογικό, εξίσου σφριγηλό και εξίσου αιτιώδη με αυτόν στον οποίο ζούμε σήμερα.
Μια τέτοια στρατιά αγγέλων δε θα μπορούσε ν' απουσιάζει απ' τη λογοτεχνία. Εδώ, τα παραδείγματα είναι άπειρα. Στο σονέτο που αφιέρωσε ο Χουάν ντε Χάουρεγκι στον άγιο Ιγνάτιο, ο άγγελος διατηρεί τη βιβλική του ισχύ την αρειμάνια σοβαρότητά του:
'' Κοίτα τη θάλασσα: ο μυχός της φλέγεται
απ' τον άγγελο τον κραταιό, με αγνότητα οπλισμένο.''
Για τον δον Λουίς ντε Γκόγκορα, ο άγγελος είναι ένα μπιχλιμπίδι αξίας, προορισμένο να γοητεύει γυναίκες και κορίτσια:
'' Μα πότε θα 'ρθει η μέρα αυτή που από λάθος θα λύσεις,
Σεραφείμ μου καλογέννητο,
με τα κρυστάλλινα τα χέρια σου τους σιδερένιους κόμπους;''
Σ' ένα σονέτο του Λόπε, έπεσα πάνω σε μια ευτυχή μεταφορά, εντελώς μέσα στα πλαίσια της αισθητικής του 20ου αιώνα:
'' Tσαμπιά αγέλλων κρέμονται ''
Κι αυτοί οι άγγελοι που μυρίζουν εξοχή, είναι του Χουάν Ραμόν Χιμένεθ:
'' Θολοί, μαβιοί άγγελοι
έβαψαν τα πράσινα άστρα ''
Στο σημείο αυτό, προσεγγίζουμε το οιονεί θαύμα που συνιστά το πραγματικό κίνητρο αυτών των σελίδων: αυτό που θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε επιβίωση αγγέλου. Η ανθρώπινη φαντασία έχει συλλάβει ένα σωρό τέρατα ( τρίτωνες, ιππόγρυπες, χίμαιρες, φίδια της θάλασσας, μονόκεροι, διάβολοι, δράκοντες, λυκάνθρωποι, κύκλωπες, φαύνοι, βασιλίσκοι, ημίθεοι, λεβιάθαν, και λεγεώνες άλλα...), που όλα τους έχουν εξαφανιστεί - όλα εκτός από τους αγγέλους. Σε ποιόν σημερινό στίχο θα μπορούσε κανείς ν' αναφέρει τον φοίνικα ή να βγαίνει βόλτα με έναν κένταυρο; Σε κανένα.
Όμως κανένα ποίημα, όσο μοντέρνο κι αν είναι, δε θα δίσταζε να στεγάσει μια φωλιά αγγέλων και να δανειστεί τη λάμψη τους.
Τους φαντάζομαι πάντα το δειλινό, στα προάστια ή στην εξοχή, εκείνη τη ράθυμη και ήρεμη στιγμή όπου τα πράγματα μένουν μόνα και γυρίζουν την πλάτη τους στο ηλιοβασίλεμα, όταν τα χρώματα μοιάζουν με αναμνήσεις ή προαισθήματα άλλων χρωμάτων. Δεν πρέπει να σπαταλάμε τους αγγέλους, γιατί είναι οι τελευταίες θεότητες που φιλοξενούμε, και μπορεί να μας φύγουν.

Jorge Luis Borges.
(Δοκίμια)