ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ 2

Ίσως δε των εναντίων η φύσις γλίχεται και εκ τούτων
αποτελεί το σύμφωνον, ουκ εκ των ομοίων...ταυτο δε
τούτο ην και το παρά τω σκοτεινό λεγόμενον Ηρακλείτω
συνάψιες όλα και ουχ όλα, συμφερόμενον διαφερόμενον,
συνάδον διάδον, και εκ πάντων εν και εξ ενός πάντα.

( ίσως δε η φύσις έχει σφοδρή επιθυμία για τα αντίθετα και
με αυτά επιτελεί συμφωνίες και όχι με τα όμοια... ακριβώς
δε τούτο υποστηρίζει ο σκοτεινός Ηράκλειτος: μπορείς
να συνάψεις τα όλα και τα μη όλα, αυτά που έχουν την
ίδια φορά και αυτά που διίστανται, τα σύμφωνα και τα
ασύμφωνα και από τα πάντα συνίσταται το εν και από
το εν προέρχονται τα πάντα).

Ηράκλειτος, απ, 10, αποδ. Χ. Α. Λαμπρίδης, εκδ. ΚΛΕΙΩ.

Ο Πυθαγόρας έμεινε στους δελφούς ένα χρόνο, ακριβώς όσο χρειάστηκε για να διδάξει στους ιερείς όλα τα μυστικά της σοφίας του. Η εκλογή του Πυθαγόρα έπεσε στην Κρότωνη, την πιο φημισμένη πόλη της νότιας Ιταλίας, κι αυτό για διάφορους λόγους φανερούς και κρυφούς. Πάνω απ' όλα είχε την πρόθεση όχι τόσο να διδάξει την εσωτερική διδασκαλία σ' έναν περιορισμένο κύκλο μαθητών, όσο να εφαρμόσει τις αρχές της στη διαπαιδαγώγηση των νέων και στη ζωή του κράτους. Ένα τέτοιο σχέδιο είχε ανάγκη προφανώς απ' την ίδρυση κάποιας σχολής για τη μύηση των μαζών κι αυτό θα ήταν αδύνατο σε οποιαδήποτε πόλη-κράτος της Ελλάδας ή της Πελοπονήσου, που ήταν θύματα του σκεπτικισμού και της δημαγωγίας. Αντίθετα όμως οι αποικίες στον κόλπο του Τάραντα, ήταν ακόμα προφυλαγμένες από μια τέτοια καταστροφή και ζούσαν μέσα σε μια ατμόσφαιρα φιλόξενης ελευθερίας. Κατά δεύτερο λόγο ο φιλόσοφος προβλέποντας τη μετακίνηση του μορφωτικού άξονα και με τη δημιουργία της σχολής στον κόλπο του Τάραντα, θα διέδιδε σ' όλη την Ιταλία τις εσωτερικές ιδέες της διδασκαλίας του, ολοκληρώνοντας το έργο του να διαδώσει στους λαούς της Δύσης τις βασικές αρχές της ανατολικής σοφίας.
Φτάνοντας ο Πυθαγόρας προκάλεσε μια αληθινή επανάσταση, Δείχνοντας περισσότερο τη δύναμη του σαν μάγος παρά σαν φιλόσοφος, κατάφερε μέσα σε λίγο καιρό να τραβήξει ένα μεγάλο αριθμό από νέους και γυναίκες από την αδράνεια και την πολυτέλεια και να τους προσανατολίσει στις αρετές της ταπεινοφροσύνης και της απλότητας. Όταν τον κάλεσαν στο Συμβούλιο των Χιλίων να δώσει λόγο για τη συμπεριφορά του και για τα μέσα επιβολής του, ο Πυθαγόρας είχε την ευκαιρία να ξεκαθαρίσει τις ιδέες του σχετικά με την παιδεία και να βεβαιώσει τους Κροτωνιάτες ότι είχε την πρόθεση να δυναμώσει και όχι να εξασθενήσει το Σύνταγμα της πόλης. Έτσι τους μίλησε για το σχέδιό του να δημιουργήσει μια αδελφότητα από μύστες που θα ζούσαν μια ομαδική ζωή σ' ένα ειδικά φτιαγμένο κτίριο και που θα ήταν όμως σε στενή επαφή με την κοινωνία της πόλης. Αυτοί οι μύστες με το βαθμό του δασκάλου θα δίδασκαν τις φυσικές , ψυχικές και θρησκευτικές επιστήμες, ενώ οι νέοι όχι μόνο θα είχαν την ευκαιρία να παρακολουθούν τα μαθήματα των δασκάλων, αλλά και θα ήταν δεκτοί στους διάφορους βαθμούς της μυήσεως ανάλογα με την εξυπνάδα και τη θέλησή τους. Η Σχολή θα είχε επίσης κι ένα τμήμα γυναικών με τις ανάλογες επιστήμες και τους βαθμούς μυήσεως...





Μεταξύ των άλλων, να κάνεις φίλο εκείνον που υπερέχει στην αρετή και είναι άριστος.
Υπάκουε, μάλιστα, στα μετρημένα λόγια του και στις ωφέλιμες πράξεις του,
και να μην εχθρεύεσαι τον φίλο σου εξαιτίας κάποιου μικρού σφάλματος
όσο μπορείς. Διότι η δύναμη δεν απέχει από την ανάγκη. Γνώριζε, λοιπόν, τα πιο
πάνω και εθίσου στο να ελέγχεις τα επόμενα.

Τα Χρυσά Έπη

Η Βουλή της Κροτώνης δέχτηκε με ενθουσιασμό το σχέδιο του Πυθαγόρα και μέσα σε λίγο καιρό φάνηκε να υψώνεται ένα ωραιότατο άσπρο κτίριο περιτριγυρισμένο από άνετες στοές και θαυμάσιους κήπους! Οι Κροτωνιάτες το έλεγαν Ναό των Μουσών>>, ίσως γιατί στο κέντρο της κατασκευής υπήρχε ένας μικρός ναός αφιερωμένος στις Μούσες. Έτσι γεννήθηκε η Πυθαγόρειος Σχολή, που ήταν προορισμένη να γίνει γρήγορα, εκτός από ένα ονομαστό κέντρο εκπαιδεύσεως και επιστημονικής έρευνας, μια μικρή πόλη - μοντέλο, που τη διεύθυνε και την κυβερνούσε ένας μεγάλος μύστης. Το κτίριο πάνω σ' ένα καταπράσινο λόφο γεμάτο κυπαρίσια και λιόδεντρα, άφηνε το βλέμμα να πλανιέται σ' ολόκληρη την πόλη και να ελέγχει τα κυριότερα σημεία της: το πρυτανείο, το λιμάνι και την πλατεία της αγοράς. Η πόρτα της εισόδου έμενε ανοιχτή όλη μέρα και η μοναδική της άμυνα ήταν ένας φράχτης καλλιεργημένος. Στην είσοδο δέσποζε ένα μεγάλο άγαλμα του Ερμή με μια απειλητική επιγραφή: MAKΡΙΑ ΟΙ ΑΜΑΘΕΙΣ



Του Πυθαγόρα εφεύρεση ήταν η ομώνυμη κούπα, η οποία είχε σκοπό να κάνει τους μαθητές του να πίνουν ίσες ποσότητες κρασιού, ενώ παράλληλα απέτρεπε τη λαιμαργία και την κατάχρηση. Φτιαγμένη από πηλό, κρατούσε μια συγκεκριμένη ποσότητα υγρού μέχρι κάποιο σημείο. Οποιοδήποτε υγρό υπερχείλιζε, θα κατέληγε στην απώλεια όλου του περιεχομένου από μια τρύπα στον πάτο της κούπας.

Πρώτιστα το στομάχι, τον ύπνο, τις ακολασίες
και την οργή. Ποτέ να μην κάνεις αισχρή πράξη, ούτε με κάποιον άλλο
ούτε μοναχός σου προπαντός, να σέβεσαι τον εαυτό σου,
Ακόμη, να ασκείς τη δικαιοσύνη με λόγια και με έργα, και συνήθισε πάντοτε να
έχεις μαζί σου τον Λόγο.

ΤΑ ΧΡΥΣΑ ΕΠΗ

Το να σε δεχτούν στη σχολή δεν ήταν εύκολο πράγμα γιατί σου ζητούσαν ειδικές ικανότητες και μια καλή προδιάθεση. Οι νέοι που ήθελαν να μπουν στην αδελφότητα υποβάλλονταν προκαταρκτικά σε μια περίοδο δοκιμής. Οδηγούμενοι απ' τους γονείς τους ή από έναν απ' τους δασκάλους έμπαιναν πρώτα στο Πυθαγόρειο γυμνάσιο. Εδώ οι νέοι μέσα σε μια ατμόσφαιρα γαλήνης και αμοιβαίας κατανόησης περνούσαν τον καιρό τους με μακριές συζητήσεις μέσα στις στοές ή προπονούνταν στο τρέξιμο, στο ακόντιο, στο δίσκο ή άλλα παιχνίδια. Μερικές φορές έκαναν ψεύτικες μάχες με τη μορφή δωρικών χορών.
Ο νέος που έμπαινε για πρώτη φορά, γινόταν δεκτός από τους άλλους με εξαιρετική ευγένεια και γρήγορα τον καλούσαν να εκφράσει τις προσωπικές του απόψεις. Οι δάσκαλοι πάλι απ' τη μεριά τους παρακολουθούσαν κάθε του λέξη, χωρίς ποτέ να τον παρατηρήσουν ή να του εναντιωθούν. Ο ίδιος ο Πυθαγόρας συχνά έφτανε στα ξαφνικά να μελετήσει τις κινήσεις και τις φράσεις του. Έδινε μεγάλη σημασία στον τρόπο που γελούσε. Σύμφωνα με τον Πυθαγόρα, πράγματι, το γέλιο ενός ανθρώπου φανερώνει το χαρακτήρα του, και κανένα μασκάρεμα δεν είναι σε θέση να κρύψει το γέλιο ενός κακού ανθρώπου.
Μετά από μερικούς μήνες προσεχτικής και σχολαστικής παρατήρησης, ο υποψήφιος υποβαλλόταν σε πραγματικές δοκιμασίες. Τον οδηγούσαν σε μια σπηλιά λίγο πιο μακριά απ' τη Σχολή και τον άφηναν μόνο του μέσα στο σκοτάδι για μια ολόκληρη νύχτα, έρμαιο στα υποτιθέμενα τέρατα ή στα φοβερά φαντάσματα. Αν και αυτή η δοκιμασία δεν ήταν του ίδιου βαθμού μ' εκείνη της Μέμφιδας ή της Θήβας, παρ' όλα αυτά απαιτούσε το ίδιο μια μεγάλη δόση κουράγιου και θέλησης. Όπως και στην Αιγυπτιακή μύηση οι αδύνατοι αρνιόντουσαν να μπουν ή έφευγαν πριν φέξει. Φυσικά αυτοί δεν κρίνονταν ιδανικοί και κατά συνέπεια τους έστελναν πίσω στο σπίτι τους. Δυσκολότερη ακόμα ήταν η πνευματική δοκιμασία. Χωρίς καμιά προειδοποίηση έκλειναν το μαθητή σ' ένα τελείως άδειο κελί με λίγο νερό κι ένα κομμάτι ξερό ψωμί, καθώς επίσης και μια μικρή πινακίδα που θα έγραφε την απάντηση σε μια απ' τις δύο ερωτήσεις: Tι σημαίνει ένα τρίγωνο μέσα σ' έναν κύκλο'>>, ή Γιατί ένα δωδεκάεδρο μέσα σε μια σφαίρα συμβολίζει το Σύμπαν>>. Αφού περνούσαν δώδεκα ώρες, οδηγούσαν τον υποψήφιο σε μια μεγάλη αίθουσα, όπου τον περίμεναν όλοι οι νέοι μαθητές, οι οποίοι τον περιγελούσαν για να δουν κατά πόσο θα θιχτεί. Οι δάσκαλοι, πάλι, παρακολουθούσαν με μεγάλη προσοχή όλες τις αντιδράσεις του νέου, που εκνευρισμένος από την αναγκαστική νηστεία και τον περίγελο, γιατί δεν είχε μπορέσει να απαντήσει στο ακατανόητο αίνιγμα, έπρεπε να καταβάλει μεγάλη προσπάθεια αυτοκυριαρχίας. Δεν ήταν πολλοί εκείνοι που κατόρθωναν να ξεπεράσουν με σιγουριά αυτή τη δοκιμασία, υπομένοντας με σταθερότητα τις ταπεινώσεις και το σαρκασμό χωρίς να πέσουν στην παγίδα των προκλήσεων. Αντίθετα, άλλοι ξέσπαγαν σε νευρικά κλάματα, άλλοι απαντούσαν με κυνισμό και κακία, άλλοι ακόμα έσπαγαν με μανία την πινακίδα, βρίζοντας τη Σχολή, τους δασκάλους και όλους τους μαθητές. Ο Πυθαγόρας καλούσε αυτούς τους τελευταίους να απομακρυνθούν από τη Σχολή και να μη ξαναπλησιάσουν πια ποτέ, ενώ γεμάτος χαρά χαιρετούσε τους πρώτους με όλες τις τιμές και τους δεχόταν στην Παρασκευή>>, την πραγματική μαθητεία.





Aγαθοί αριθμοί, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, είναι αυτοί που υπάρχουν πάντοτε κατά τον ίδιο τρόπο και διατηρούν μια ισότητα. Τέτοιοι είναι οι τετράγωνοι αριθμοί που γεννιούνται από περιττούς γνώμονες και τοποθετούνται από τον Πυθαγόρα στη σειρά των πραγμάτων που είναι αγαθά. Φαύλοι αριθμοί είναι οι ετερομήκεις και οι προμήκεις
Από αγαθούς λοιπόν αριθμούς αγαθοί αριθμοί παράγονται. Έτσι από το 3 πολλαπλασιαζόμενο με τον εαυτό του, ο τετράγωνος αριθμός 9 παράγεται από το 4, ο τετράγωνος 16, και από το 5, ο τετράγωνος 25, που επίσης παράγονται από περίθεση περιττών γνωμόνων. Αλλά από τον πολλαπλασιασμό του 3 και του 4, δηλαδή από τη συνένωση του αγαθού και του φαύλου, παράγεται το 12, ο οποίος είναι ετερομήκης αριθμός και επομένως φαύλος.

Η παρασκευή ή προετοιμασία κρατούσε το λιγότερο δύο χρόνια και μπορούσε να παραταθεί και για μια πενταετία. Οι μαθητές, Ακουστικοί >> ή ακροατές, ζούσαν μέσα στους απόλυτους κανονισμούς της σιωπής. Δεν είχαν κανένα δικαίωμα να κάνουν παρατηρήσεις στους δασκάλους τους, ούτε να συζητούν τη διδασκαλία τους. Αντίθετα, είχαν την υποχρέωση να δέχονται με το μεγαλύτερο σεβασμό ό,τι τους δίδασκαν, για να το σκεφτούν μετά από μόνοι τους. Ο Πυθαγόρας πίστευε ότι προτού εξασκήσει τους μαθητές του στη διαλεκτική και στη λογική έπρεπε να τους αναπτύξει τη διαίσθηση, που κατά τη γνώμη του ήταν η μεγαλύτερη χάρη του ανθρώπου. Γι' αυτό και τα πρώτα μαθήματα δεν αφορούσαν δύσκολα ή μυστήρια πράγματα, αλλά τα φυσιολογικά αισθήματα, τα πρωταρχικά καθήκοντα του ανθρώπου απ' τα πρώτα χρόνια της ζωής του, με σκοπό να εμπεδώσει στους νέους την αγάπη για τους γονείς, δίνοντας τους ν' αφομοιώσουν την ιδέα του πατέρα μ' εκείνη του Θεού, του μεγάλου πλάστη του σύμπαντος και την ιδέα της μητέρας μ' εκείνη της Κυβέλης της καλόβολης και γενναιόδωρης φύσης.

Ο Θαλής όρισε τον αριθμό σύμφωνα προς το δόγμα των Αιγυπτίων από τους οποίους διδάχθηκε ως άρθροισμα μονάδων. Αλλά ο Πυθαγόρας τον όρισε ως την επέκταση και ενέργεια των σπερματικών λόγων που περιέχονται στη μονάδα. Ή άλλως, ως εκείνο το οποίο, προηγούμενο όλων των πραγμάτων, υφίσταται στη θεία διάνοια, με το οποίο όλα τα πράγματα διευθετήθηκαν και παραμένουν σε μια αδιάρρηκτη τάξη. Άλλοι όμως από τους μαθητές του τον όρισαν ως πρόοδο από τη μονάδα με το δικό της μέγεθος. Και ο Εύδοξος ο Πυθαγόρειος λέει ότι αριθμός είναι ορισμένο πλήθος, διακρίνοντας το είδος από το γένος. Οι μαθητές του Ίππασου, που ονομάζονταν Ακουσματικοί, έλεγαν ότι αριθμός είναι το πρώτο υπόδειγμα συγκρότησης του κόσμου και ότι είναι το όργανο της κρίσης του Θεού, που είναι ο δημιουργός του σύμπαντος. Ο δε Φιλόλαος λέει ότι ο αριθμός είναι ο πιο εξαίρετος και αυτογενής δεσμός της αιώνιας διάρκειας των εγκόσμιων φύσεων. Η μονάδα αποτελεί το ελάχιστο μιας συνεχούς ποσότητας, ή το πρώτο και κοινό μέρος αυτής, ή η αρχή της. Σύμφωνα με τον Θυμαρίδα, είναι η περιορισμένη ποσότητα, εφόσον η αρχή και το τέλος κάθε πράγματος καλείται όριο. Οι οπαδοί του Χρύσιππου ισχυρίζονται ασαφώς ότι η μονάδα είναι ένα πλήθος, εφόσον αυτή μόνο αντιτίθεται στο πλήθος. Και κάποιοι από τους Πυθαγόρειους έλεγαν ότι η μονάδα είναι το όριο του αριθμού και των μερών, διότι από αυτήν, όπως από ένα σπόρο και μια αιώνια ρίζα, οι λόγοι αυξάνονται και μειώνονται αντιστρόφως. Κάποιοι μειώνονται επ' άπειρον, διαιρούμενοι πάντοτε με ένα μεγαλύτερο αριθμό. Άλλοι, αυξανόμενοι επ' άπειρον, μεγενθύνονται πάλι.

Ο Πυθαγόρας παράλληλα με το αίσθημα της αγάπης και του σεβασμού για τους γονείς, καλλιεργούσε στους μαθητές του και το αίσθημα της φιλίας. Ο υποψήφιος μπορούσε να διαλέξει το φίλο του ανάλογα με τα προτερήματά του, βλέποντας σ' εκείνον έναν άλλο του εαυτό, άξιο να τιμηθεί σαν ένας θεός. Αυτές οι διδασκαλίες, που είχαν κυρίως ηθικό χαρακτήρα, αποσκοπούσαν απ' τη μια στο να ελευθερώσουν την ψυχή από τυχόν κατάλοιπα και ανηθικότητες κι απ' την άλλη να του δώσουν να καταλάβει το νόμο των αναλογιών και των παγκόσμιων συμφωνιών. Η ηθική διδασκαλία τον προετοίμαζε έτσι στη διδασκαλία της φιλοσοφίας.

Συνεχίζεται...